ممکن است افراد لاغر دارای برنامه غذایی منظمی نباشند و فقط یک یا دو روز در هفته غذای نسبتا زیادی دریافت کنند و در سایر روزهای هفته کالری دریافتیشان کمتر باشد. بنابراین مشاهده پرخوری فرد در یک مقطع زمانی کوتاه نیز نمیتواند ملاک مناسبی برای قضاوت باشد .
سوخت و ساز زیاد دلیل موجه لاغری
اما مواردی وجود دارد که فرد روزانه کالری زیادی دریافت میکند، اما لاغر است. این متخصص رژیم درمانی در این خصوص میگوید در این وضعیت چندین علت احتمالی را میتوان پیشنهاد کرد که با بررسیهای بیشتر میتوان به علت اصلی لاغری پی برد .
ژنتیک یکی از عوامل مهم در وزنگیری است که در کنار سایر عوامل محیطی (الگوی غذایی و فعالیت بدنی) میتواند سبب لاغری یا چاقی فرد شود. مثلا افرادی که سابقه خانوادگی چاقی دارند باید بیشتر از سایر افراد مراقب تغذیه خود باشند. یکی از عوامل تاثیر گذار دیگر در وزن، میزان سوخت و ساز یا متابولیسم پایه بدن است. متابولیسم پایه به میزانی از انرژی گفته میشود که بدن برای انجام فعالیتهای روزمره (ضربان قلب، تنفس، حفظ دمای بدن و…) به آن نیاز دارد. بر این اساس هرچه میزان سوخت و ساز پایه بدن بیشتر باشد، فرد کمتر دچار افزایش وزن خواهد شد .
عوامل تاثیرگذار بر سوخت و ساز بدن
عوامل مختلفی در افزایش یا کاهش سوخت و ساز بدن دخیل هستند که عبارتند از سن، جنس، فعالیت بدنی، وضعیت هورمونی، دما و برخی از مواد غذایی است که مهمترین عامل افزایش دهنده سوخت و ساز، فعالیت بدنی زیاد است. دکتر نمازی میافزاید در سنین پایین میزان متابولیسم پایه بدن زیاد است و با افزایش سن از میزان سوخت و ساز کم میشود. جنسیت هم در این موضوع تاثیر زیادی دارد. در مردان به دلیل این که دارای توده عضلانی بیشتر و توده چربی کمتری نسبت به زنان هستند، میزان سوخت و ساز بالاتر است. بهطور مثال ممکن است مرد خانه خیلی بیشتر از همسرش غذا بخورد، اما افزایش وزن کمتری نسبت به او داشته باشد .
وقتی لاغری، بیماری میشود
وقتی بهرغم دریافت کافی مواد غذایی فرد وزن نمیگیرد و بتدریج شادابیاش را از دست میدهد میتوان به وجود بیماری در او مشکوک شد. دکتر نمازی با اشاره به این موضوع میگوید شایعترین علت لاغری سریع و ناگهانی میتواند استرس و تنشهای روحی باشد.
به گفته این متخصص اگر فردی نتواند شرایط استرسزا را در محیط کاری یا زندگی شخصیاش مدیریت کند، مشکلات روحی مانند استرس و اضطراب زیاد او را دچار مشکلات جسمی مانند لاغری سریع و ناگهانی میکند. این نوع لاغری میان افرادی که از افسردگی رنج میبرند نیز وجود دارد.
در ضمن برخی بیماریها ازجمله پرکاری غده تیروئید، بیماریهای انگلی و اختلالات گوارشی نیز میتواند عامل بروز لاغری باشد که با انجام مشاوره و آزمایشات مربوط مشکل مشخص و مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این متخصص تاکید میکند وضعیت هورمونی ازجمله پرکاری تیروئید یکی از دلایل اصلی کاهش وزن است و باید در این خصوص آزمایشات دقیق تری انجام شود.
سیده زهرا حسینی، کارشناس ارشد علوم بهداشتی و تغذیه در این خصوص به جامجم میگوید: علاوه بر بیماریهایی مانند افسردگی، بیماری التهاب روده، سیلیاک، سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) و پرکاری تیروئید که همگی میتواند سبب کاهش وزن شود باید دانست مصرف برخی داروها نیز میتواند فرد را با داشتن یک برنامه غذایی متعادل و متنوع در معرض کاهش وزن قرار دهد.
به گفته حسینی، ریتالین یکی از داروهایی است که برای درمان بیش فعالی مورد استفاده قرار میگیرد و میتواند منجر به کاهش وزن و اختلال در رشد کودک شود. متفورمین که در کنترل قند بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 مورد استفاده قرار میگیرد نیز میتواند سبب کاهش وزن و لاغری شود. البته داروهایی هم هستند که با ایجاد عارضه بیاشتهایی میتواند منجر به کاهش وزن شود که در گروه داروهای موثر در بیماریهای ریوی، صرع، قلبی ـ عروقی و ضدافسردگی قرار دارند و برخی از انواع آنتیبیوتیکها نیز از این جمله اند .
دیابت نوع 1 عامل لاغری در کودکان
لاغری میتواند دلایل دیگری هم داشته باشد. حسینی میگوید: بیماریهایی که با اختلال در بلع و جویدن، کاهش جذب مواد غذایی و حالت تهوع همراه باشند یا مصرف بیش از حد ملینها نیز میتواند فرد را مستعد ابتلا به کاهش وزن کند. سرطان هم یکی از بیماریهایی است که باعث بروز لاغری و کاهش وزن شدید میشود. تومورهای سرطانی برای دستیابی به مواد مغذی و بزرگ شدن، سوخت و ساز بدن را بالا میبرند و به این ترتیب کاهش وزن را سرعت میدهند.
به گفته حسینی، دیابت نوع 1 میتواند یکی از عوامل کاهش وزن ناگهانی میان کودکان و نوجوانان باشد. این بیماری زمانی بروز میکند که به اندازه کافی انسولین در بدن تولید نمیشود تا قند (گلوکز) جذب سلولها شود و از آنجا که بدن به اندازه کافی نمیتواند انرژی دریافت کند لاغر و لاغرتر میشود
منوی رژیم چاقی بسیار متنوع است.
فرد تا جایی که میتواند تنوعی از غذا با حد متعادل را میتواند استفاده کند. البته زیاده روی راهی برای بالا بردن وزن نیست. بهتر است کاملا تنظیم شده از آنها مصرف کرد.
گزینههایی که در ادامه بیان میکنیم، در منوی این رژیمها وجود دارند و اکثر متخصصان آنها را برای وزن گرفتن فرد تجویز میکنند. راهکارهای ارائه شد در ادامه متن را نباید خودسرانه پیش گرفت و باید در مورد هر یک از آنها پزشک تجویزی را برای فرد مشخص کند.
وقتی ورزشکاران برای بالا بردن سایز برخی از اندام های خود شروع به انجام تمرینات ورزشی میکنند، باید از مکملهای پروتئینی برای نتیجه بهتر در عضلانی شدن و تامین انرژی استفاده کنند.
افراد لاغر نیز میتوانند برای بالا بردن قدرت بدن و رشد عضلانی از این ترکیبات بهرهمند شوند. اما بهتر است تحت نظارت و صلاحدید پزشک تهیه و با دوز مورد نیاز بدن مصرف شود.
دریافت پروتئین نقش به سزایی در ترمیم و ساخت بافتهای عضلانی دارد. در صورتی که فرد نیاز به افزایش وزن داشته باشد، یکی از بهترین منابع، پروتئین میتواند باشد. علاوه بر مصرف مکملهای پروتئینی که باید تحت نظارت پزشک مصرف شوند، گزینههای طبیعی نیز وجود دارند.
موارد زیر را به عنوان بهترین منابع برای دریافت پروتئین به منظور افزایش وزن در رژیم چاقی میتوان به کار برد:
انواع گوشت گزینه خوبی برای افزایش حجم عضلانی و افزایش وزن هستند.
این مواد غذایی اگر بین فعالیت ورزشی مصرف شوند، تاثیر قابل توجهی بر بدن خواهند داشت. مصرف
گوشت ماهی
گوشت مرغ
انواع گوشت قرمز با رگههای چربی
کالری بسیار خوبی را برای تمام وعدههای غذایی به بدن میرساند. این منابع علاوه بر اینکه پروتئین به بدن میرسانند، بسیاری از اسید آمینههای ضروری را برای بدن تامین میکنند. از این طریق روند دریافت کالری متعادل و بالا رفتن وزن، به بهترین شکل ممکن انجام خواهد شد.
مغزها و انواع میوه خشک در رژیم چاقی بهترین گزینه برای مصرف در میان وعدهها به شمار میروند. از آنجایی که میوههای خشک شده آب خود را از دست دادهاند، قند و شیرینی بیشتری دارند.
این خوراکیهای خوشمزه و پرخاصیت، علاوه بر تامین ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز بدن، انرژی مفیدی را برای بدن تامین میکنند. با این حال باید مقدار متعادل و مورد نیاز بدن از آنها استفاده کرد.
یکی از دلایل بالا نرفتن وزن، استفاده از میان وعدههای نامناسب مانند چیپس و پفک است. برای اینکه بتوان بدن را در روند افزایش حجم قرار داد، باید از مواد غذایی مفیدی مانند انواع آجیل و همچنین میوههای خشک بهرهمند کرد.
اما باید در نظر داشت که
آجیل حاوی چربی بالا
میوههای خشک حاوی قند فراوان
هستند و باید اعتدال در مصرف آنها را رعایت کرد. فرقی نمیکند فرد در رژیم چاقی باشد یا در رژیم لاغری؛ در حالت کلی باید مصرف متعادل از تمام مواد غذایی طبق نیاز بدن در نظر گرفته شود.
وقتی هدف بالا بردن وزن در طول رژیم غذایی باشد، متخصصین تغذیه تاکید بر استفاده از لبنیات پرچرب را برای فرد خواهند داشت. این موضوع برای افرادی که از رژیم کاهش وزن پیروی میکنند برعکس است و تاکید میشود که لبنیات کم چرب مصرف شود.
البته باید در نظر داشت که مصرف لبنیات پرچرب، برای رژیم افزایش وزن به معنی ناپرهیزی و خارج شدن کنترل تغذیه نیست.
بلکه باید اندازه و اعتدال در مصرف انواع آنها، کاملا در نظر گرفته شود. این تنظیم اصولی بهتر است زیر نظر پزشک با توجه به مقدار مناسب برای هر فرد مشخص شود.
مواد غذایی از جمله:
نان
ماکارونی
برنج
سیب زمینی
گندم
جو
انواع غلات کامل
حاوی مقدار زیادی نشاسته و کربوهیدرات هستند. این مواد غذایی گزینههای بسیار مناسبی برای مصرف در طول رژیم چاقی به شمار میروند. بهتر است حداقل یک وعده در روز از این خانواده از مواد غذایی در رژیم چاقی استفاده شود.
همواره باید در نظر داشت که انرژی کلی بدن را کربوهیدراتها تامین میکنند. در صورت عدم دریافت مقدار متعادل از این منابع درشت مغذی، از بافتهای بدن استفاده خواهد شد. البته زیاده روی در مصرف آنها نیز میتواند چاقی را در پی داشته باشد. پس باید متعادل مصرف شوند.